بوتاکس چیست؟ سوالی بسیار رایج، در بین افراد پردغدغه در حوزهی سلامت پوست و مو است. زیبایی پوست و مو و جلوگیری از روند پیر شدن یکی از تلاشها انسان در طول دورههای مختلف بوده است. انسانها از روشهای مختلفی برای کند کردن پیری پوست استفاده کردهاند و از مواد مختلفی برای از بین بردن چین و چروک روی آن بهره میبرند. یکی از روشهای رایج و قطعی برای حذف چروکهای پوست، استفاده از بوتاکس است. در این مقاله از مجموعه مقالات پدیده، درصدد آشنایی با بوتاکس و تاریخچه آن و همچنین کاربرهای آن هستیم.
بوتاکس
بوتاکس یک داروی تزریقی از نوعی سم از باکتری کلستریدیوم است که با فلج عضلات ناحیه مورد نظر، چین و چروک روی پوست را از بین میبرد. اگر بهوسیله یک ماده خارجی جلوی حرکت عضلات گرفته شود، چروکهای پوست نیز از بین خواهند رفت. تزریق توکسین به ناحیه مورد نظر با از کار انداختن عملکرد اعصاب آن ناحیه، حرکت عضلات را متوقف میکند و درنتیجه برای مدتی که عضلات فلج بمانند چروکها نیز محو خواهند شد و پوست فرد جوان و شاداب میگردد.
تاریخچه بوتاکس زیبایی
اولین بار در اوایل قرن ۱۹ میلادی یک نوع مسمومیت غذایی بسیار کشنده به وسیله خوردن سوسیس، مورد بررسی قرار گرفت و نام آن، بوتولیسم گذاشته شد. در اواخر همان قرن، مشخص شد که باکتری کلستریدیوم عامل تولید سم بوتولینوم است. این سم بیشتر در غذاهای کنسرو شده تولید میشود. درصورتیکه کنسرو آلوده، خوب جوشانیده نشود، پس از مصرف از طریق دستگاه گوارش جذب شده و در طی کمتر از یک روز با ایجاد فلج شل باعث مرگ میشود.
تزریق موضعی مقادیر بسیار اندک این سم در یک عضله به طوریکه باعث انتشار آن به سایر قسمت ها نشود میتواند باعث فلج موضعی در همان ناحیه گردد. به این ترتیب می توان برای درمان سفتی و اسپاسم غیرطبیعی عضلات استفاده کرد. این ایده باعث شد دانشمندان به فکر استخراج و تولید آن در دوزهای درمانی و استریل باشند تا اینکه در اواسط قرن بیستم سم بوتولینیوم تیپ A جدا و تخلیص شد.
در سال 1989 با نام تجاری Oculinum توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در درمان بلفارواسپاسم (استرابیسم و اسپاسم پلکها) مورد تائید قرار گرفت. چندی بعد کمپانی آلرگان (Allergan) محصول را به نام تجاری BOTOX تغییر داد.
بهمرور متخصصین نورولوژی، زنان، ارولوژی و … نیز از این دارو برای درمان بیماران خود استفاده کردند. امروزه تزریق سم بوتولینوم بهعنوان اصلیترین درمان غیرجراحی بیماریهایی مختلف از جمله گرفتگی عضله گردن، حنجره، لرزشها، تیکها، اسپاسم عضلات ناشی از فلج مغزی یا صدمات نخاعی است.
کاربردهای بوتاکس
- درمان سردردهای مزمن میگرنی
- قرینه کردن دو طرف صورت
- درمان افتادگی پلک
- درمان اسپاسم عضلات صورت و گردن
- درمان پریدن پلک
- درمان انحراف چشم
- از بین بردن اسکارهای دردناک
- درمان و کاهش تعریق بیش از حد نواحی ختلف بدن مانند کف دستها یا زیر بغل
- کمک به درمان مثانه بیش فعال
- از بین بردن خطوط پنجه کلاغی اطراف چشم
- بالا بردن ابروها
- درمان افتادگی گوشههای لب و نوک بینی
- کاهش خطوط ایجاد شده در گردن
- حذف چین و چروک چانه
- از بین بردن خط اخم
- درمان خط خنده
- ترشح بیش از حد بزاق دهان
- مشکلات و سختی بلع مواد غذایی در مری
- انقباض فک و دهان
- انقباض تارهای صوتی حنجره
- شقاق مقعد
انواع بوتاکس
برای Botox برندهای مختلف و متنوعی وجود دارد که مشهورترین آنها شامل این موارد است:
- دیسپورت (محصول کشور انگلیس)
- زئومین (محصول کشور آلمان)
- نورونوکس (محصول کشور کره)
- مصپورت (محصول کشور ایران)
- دیستون (محصول کشور ایران)
- کنیتوکس (محصول کشور چین)
- درماتوکس (محصول کشور چین)
بهترین برند بوتاکس
همه برندهایی که در قسمت قبلی به آنها اشاره کردیم از جمله بهترینها هستند. برندهای چینی تاییدیه وزارت بهداشت ایران و FDA ندارد. در حال حاضر به لحاظ مسائل اقتصادی و گران بودن برندهای آمریکایی و اروپایی، برندهای ایرانی، کرهای و چینی پرمصرفترین توکسین های بوتولینوم در بازار ایران است.
در میان برندهای ذکر شده، زئومین کیفیت بهتری دارد. برای نگهداری از این نوع Botox نیازی نیست در دمای پایین قرار گیرد. هیچ گونه ماده افزودنی در این برند وجود ندارد و ماندگاری توکسین زئومین میتواند 6 تا 9 ماه باشد.
واحدهای بوتاکس
واحدهای بینالمللی که برای اندازهگیری غلظت توکسین بوتولینوم استفادهشده است، در برندهای مختلف متفاوت است. معیار فعالیت بیولوژیکی برای اندازهگیری واحد قدرت توکسین استفاده میشود. یعنی هرچه فعالیت بیولوژیکی یک توکسین بیشتر باشد قویتر است. فعالیت بیولوژیکی بوتاکس سه برابر دیسپورت است به صورتی که 100 میلی واحد بوتاکس ( Allergan ) معادل 300 میلی واحد دیسپورت ( speywood ) است.
واحد Allergan :
برمبنای کمیت سنجش سلولی تعیینشده است. بوتاکس، زئومین، نورونوکس و برندهای چینی با واحد آلرگان و در ویالهای 50، 100 و 200 واحدی به بازار عرضه میشود.
واحد Speywood :
مقداری از توکسین بوتولینوم که قادر است 50٪ از جمعیت ژنتیکی همگن موشها را بکشد. دیسپورت، مصپورت و دیستون، با واحد Speywood و در ویالهای 500 و 300 واحدی عرضه میشود.
مدت اثر بوتاکس
حدود 90 درصد اثر بوتاکس از روز دوم تا پنجم تزریق ظاهر میشود و تمام افراد در پایان هفته دوم اثر تزریق را مشاهده میکنند. اثر توکسین بهطور ملایم تا پایان ماه اول افزایش مییابد. اثر تا پایان ماه چهارم تقریباً ثابت میماند. از پایان ماه چهارم کم کم با شیب ملایمی کاهش مییابد و در ماههای چهام تا ششم اثر دارو از بین میرود.
مقاومت به بوتاکس
ایجاد مقاومت بدن نسبت به این توکسین یکی از مسائل بحث برانگیز تزریق بوتاکس زیبایی است. یعنی فرد بعد از چند دوره تزریق دیگر تحت تاثیر تزریق قرار نمیگیرد. طبق تحقیقات، عامل این موضوع، مقاومت ایمونولوژیک به بوتاکس و تولید آنتیبادی است. تزریق دوز بالای بوتاکس در هر جلسه و تزریق با فواصل کمتر از 3 ماه بروز مقاومت به بوتاکس را افزایش می دهد. پس به همین دلیل باید از این اقدام خودداری نمود.
موارد منع مصرف بوتاکس در زیبایی
- سابقه حساسیت به بوتاکس یا سایر توکسین ها
- سابقه حساسیت به آلبومین یا به پروتئین تخممرغ
- عفونت پوستی در محل تزریق
- مبتلایان به بیماریهای عضلانی- اسکلتی مثل میاستنی گراو، لامبرت ایتون و بیماری ALS
- بارداری و شیردهی (هرچند که هنوز ضرر متقن تزریق بوتاکس، برای جنین و شیرخوار به اثبات نرسیده است)
- سن زیر 18 و بالای 65 سال
تداخلات داروئی
آمینوگلیکوزیدها و سیکلوسپورین اثرات توکسین بوتولیسم را تشدید و کلروکین اثر آن را کاهش میدهد.
نکات قبل از تزریق بوتاکس
پیش از تزریق، به موارد زیر دقت کنید:
- از 1 هفته پیش از تزریق بوتاکس از داروهای ضدالتهابی استفاده نکنید.
- از مصرف غذاهای حاوی سیر خودداری کنید.
- از حدود 1 هفته قبل از بوتاکس هرگز نباید از مشروبات الکی استفاده شود.
نکات تهیه و نگهداری بوتاکس
- از جای معتبر خریداری شود. (زیرا برای سلامت و تاثیر مناسب لازم است به صورت استاندارد تهیه، نگهداری، رقیق و تزریق شود.)
- جعبه محصول باز نشده باشد، هولوگرام و برچسب اصالت کالا داشته باشد.
- از زمان تولید تا مصرف باید در زنجیره سرد نگهداری شود.
- درصورتیکه در دمای 2 تا 8 درجه سانتیگراد سم بوتولینوم به حالت پودری نگهداری شود، تا 36 ماه قابلیت خود را حفظ میکند.
اگرچه بیشتر تولیدکنندهها اظهار میکنند، حداکثر ظرف 24 ساعت پس از حل کردن، باید مصرف شود؛ اما طبق دستورالعمل انجمن جراحان امریکا، در صورت نگهداری در یخچال، تا 6 هفته قابلاستفاده خواهد بود.
مراقبتهای بعد از بوتاکس
بعد از تزریق بوتاکس نکات زیر را در نظر بگیرید:
- بلافاصله بعد از تزریق بوتاکس ورزش نکنید.
- تا 1 روز بعد از تزریق بوتاکس از آرایش کردن بپرهیزید.
- تا 24 ساعت بعد از تزریق بوتاکس از پاککنندههای تهاجمی برای صورت استفاده نکنید.
- ساعتهای اولیه بعد از تزریق بوتاکس از دراز نکشید.
- بعد از تزریق بوتاکس پوست خود را در معرض نور خورشید و اشعه ماورا بنفش قرار ندهید. همچنین از فعالیتهایی که باعث گرم شدن میشوند همانند سونا خودداری نمایید.
جهت مطالعهی بیشتر در زمینه مراقبتهای بعد از بوتاکس میتوانید به این مقاله مراجعه کنید.
سخن پایانی
در اینجا مطالبی کلی در مورد تزریق توکسین بوتولیسم را برای شما شرح دادیم. امروزه انجام تزریقات بوتاکس در سراسر جهان طرفداران بسیار زیادی دارد و اکثر افراد به منظور کاهش چین و چروک از آن استفاده میکنند. استفاده از بوتاکس فواید بسیار زیادی دارد و همین فواید دلیل محبوبیت آن در بین مردم هستند. اما در مقابل این فواید ممکن است فرد با تزریق، دچار عوارض مشخصی شود. هر زیباجویی با رعایت مراقبتهای بعد از بوتاکس از عوارض ناخواستهی تزریق آن جلوگیری کند.